admin Brezilyalı sanatçı Berna Reale, yüzünü kaplayan kafes benzeri bir ağızlık ile kırmızıya boyanmış bir atın tepesinde oturuyor.
Hayvan şafak vakti boş sokakta tökezlerken, Reale ellerinde eşleşen eldivenlerle siyah deri dizginlerle ona rehberlik ediyor. Koyu saçları kısa kesilmiş ve sırtı düz. Siyah bir askeri üniforma giyiyor ve yüzünde ciddi bir ifade var.
Amazon’un Belém şehrinde gerçekleşen 2012 performans parçası “Palomo”, polis şeklinde kurumların bir sulh ve güvenlik duygusu yansıttığı fikrini sorgulamayı amaçlıyor. Reale’nin tüm performansları şeklinde, “Palomo” da bir müzede değil, halka açık bir açık alanda gerçekleşti ve ona fazlaca daha geniş bir seyirci kitlesi ve o gün sanatla ilgilenmeyen insanlardan spontan tepkiler verdi.
Bununla birlikte adli tıp uzmanı olarak polisle beraber çalışan 57 yaşındaki Reale, “Sokaktaki insanoğlu için gosteri yaptığınızda iyi mi tepki vereceklerini bilemezsiniz” diyor. “Gerginlik yaratıyor. Tıpkı benim orada bunu yaparken bulunma hakkım olduğu şeklinde, onların da bundan rahatsız olma hakları var.”
Brezilya’nın en mühim modern sanatçılarından kabul edilen Reale, “Muhalif Uygulamalar: Brezilyalı Hanım Sanatçılar, 1960’lar-2020’ler” adlı yeni bir kitapta önde gelen ve gelişmekte olan öteki 17 yaratıcıyla beraber öne çıkıyor. Sanat tarihçisi Claudia Calirman tarafınca yazılan kitap, 1960’ların ortasındaki askeri diktatörlükten 1980’lerin ortasında demokrasiye dönüşten toplumsal cinsiyeti çevreleyen toplumsal değişimlere kadar ülkenin en zor tarihsel ve politik anlarından bazılarına hanım sanatçıların iyi mi tepki verdiğini araştırıyor. 2000’li yıllarda normlar ve kadının nesneleştirilmesi.
Reale de dahil olmak suretiyle bu sanatçılardan 11’i, 16 Haziran’a kadar Anya’da Calirman ve John Jay College of Criminal Justice’de Andrew Shiva Galerisi’nde küratörlüğünü yapmış olduğu aynı adlı sergiye birlikte rol alıyor.
Bayanlar onlarca senedir Brezilya’nın sanat dünyasının ön saflarında yer alırken, kişisel olarak karşılaştıkları cinsiyetle ilgili sorunları tartışmak için görünürlüklerini kullanmaya daima istekli olmadılar.
John Jay College of Criminal Justice’de sanat zamanı doçenti ve sanat ve müzik kısmı başkanı Calirman, “Hanım sorunları hakkında konuşmadılar” diyor. “Yapsalardı, hor görülürlerdi. Şu demek oluyor ki çoğunlukla başka şeyler hakkında sanat yapıyorlardı. Ve oraya gittikleri vakit, bu fazlaca çetrefilli bir sorun olurdu.”
Brezilya’nın 1964-1985 askeri diktatörlüğü süresince çalışanlar için, çalışmalarının feminist olarak görülmediğinden güvenilir olmak yada bu mercekten okunmak, kısmen bir “hanım sorunları sanatçısı” olarak sınıflandırılmaktan kaçınmak için bilgili bir kararmış oldu. Bununla birlikte, tüm vatandaşlara yönelik kapsamlı insan hakları ihlallerinin ele alındığından güvenilir olmakla ilgiliydi.
Rio de Janeiro’da Yahudi-Polonyalı bir ailenin evladı olarak dünyaya gelen Anna Bella Geiger, 1977 tarihindeki “Brasil native/Brasil foreignígena (Yerli Brezilya, uzaylı Brezilya)” adlı yazısında hem Yerli erkekleri hem de hanımefendileri dahil etmeye itina gösterdiğini söylüyor.
“Hanım haklarına odaklanmak için ne vakit ne de zihinsel alan vardı” diyor. “O zamanlar hakları olmayan tamamımız, tüm vatandaşlardık. Gazeteler sansürlü olduğundan oy kullanamadık, düşüncelerimizi gazetelerde dile getiremedik. İzole edildik ve yabancılaştırıldık.”
Rutgers Üniversitesi’nde Latin ve Karayip emek harcamaları ve sanat zamanı profesörü olan Tatiana Flores, kültürel olarak birçok Latin Amerikalının feminist şeklinde “ABD dayatması olarak okunabilen” sınıflandırmalardan hoşlanmadığını söylüyor.
“Kesinlikle, Latin ABD’daki ırk ve ırkçılık tartışmaları, ABD’nin endişeleri Latin ABD ile eşleştiği için çoğunlukla reddediliyor. Feminizm mevzusu da benzer bir halde işliyor. Calirman’ın kitabı mühim ve lüzumlu konuşmaları ateşleyecek.”
Calirman’ın mevzuyla ilgili yayınladığı ikinci kitabı “Muhalif Pratikler”, hanım sanatçıların Brezilya’nın en mühim tarihsel anlarında ve toplumsal değişimlerinde neler yaptıklarına ve bunlara iyi mi tepki verdiklerine odaklanıyor.
Calirman, sanatçı Márcia X, heykeltıraş Lyz Parayzo ve görsel sanatçı Renata Felinto şeklinde sanatçıların mizahi ve keyifli eserlerini dahil ederek daha çok okuyucu çekmeyi umuyordu.
Calirman sanat eserleri için “Keyifli,” diyor. “Kitabı açarsın ve gülmeye başlarsın.” “Ağır bir şey yapmak istemedim. Protesto sanatı yapmak istemedim.”
2012 tarihindeki “Beyaz Yüz ve Sarı Saç” adlı video parçasında Felinto, o zamanlar Brezilya TV’sinde bazı güldürü programlarında hala kullanılan ırkçı siyah çehre uygulamasını alıyor ve yüzünü beyaza boyayarak ve uzun bir sarı saçlı giyerek yüzünü tersine çeviriyor. São Paulo’nun zengin Jardins mahallesinde lüks butiklere göz atarken, pek fazlaca Siyahi Brezilyalının orada meydana gelen ırkçılık vakaları sebebiyle kaçındığı bir bölge. Büyük güneş gözlükleri ve inci bir kolye takmış, satın almış olduğu her şeyin sergilendiğinden güvenilir olmak için saçlarını savurmuş ve alışveriş çantalarını sallamıştı.
Felinto’ya gore amaç, “bizlere çoğu zaman bu şekilde hissettiren tipteki insanlara bu utanç duygusunu geri vermekti.” Felinto, “Gosteri esnasında izleyen bazı hanımefendiler öfkeliydi. Bunun kendileriyle ilgili bulunduğunu çabucak anladılar.
“İnsanları güldüren türden bir iş fakat gerilmiş bir gülüş. Ben de bunu istiyordum.”
“Muhalif Pratikler: Brezilyalı Hanım Sanatçılar, 1960’lar-2020’ler” sergisine dahil olan en genç sanatçılardan kabul edilen Aleta Valente, toplumsal medyayı görünürlük oluşturmak ve kendilerine alan yaratmak için kullanarak Brezilya’nın sanat sahnesine gelen yeni nesil hanımefendilerin bir parçası. daha değişik geçmişlere haiz sanatçılar. Emekleri, fotoğraflar, videolar, özçekimler ve memler vasıtasıyla benliğin keşfidir.
2019 otoportresi “Material Girl”de Valente, arkasında eksikleri olan bir cüruf blok duvar olan atılmış inşaat malzemeleri yığınının üstünde kışkırtıcı bir poz veriyor. Hanım klişelerinin inşasını ve hanım bedenlerinin tüketim malzemesi olarak görülme biçimini sorgulamak anlamına geliyor.
Valente, “Açıkçası ben feministim fakat işim bununla sınırı olan değil,” diyor. “Bir sanatçı hanım olduğunda ve dünyadaki deneyimini, dünyaya bakışını tasvir ettiğinde, derhal feminist olarak etiketlenir. Fakat erkekler dünyaya baktığında evrensel bir tecrübe olarak görülüyor. Sanatçı olarak bizi rahatsız eden de bu. Bir kutuya konulmak.”
Reale aynı fikirde. Emekleri büyük seviyede azınlıklara yönelik şiddete odaklanıyor. Bu, ne yazık ki, performanslarının öznesinin çoğu zaman hanımefendiler olduğu anlamına geliyor, bu sebeple kendisinin de belirttiği şeklinde, Brezilya aşırı eşitsizliğin olduğu bir dünya.
“Bir feminist olmanın anlamı buysa, o vakit sanırım ben bir feministim,” diyor gönülsüzce. “Bunun için bir kelime olması gerekiyorsa, elbet biz feministiz.”
Muhalif Pratikler: Brezilyalı Hanım Sanatçılar, 1960’lar-2020’ler
16 Haziran’a kadar John Jay College of Criminal Justice, 11th Avenue at 59th Street, Manhattan’daki Anya ve Andrew Shiva Gallery, (212) 237-1439; shivagallery.org.
